Jak przyspieszyć komputer

Płyta wykorzystana w naszym przykładzie okazała się najlepsza w teście płyt dla graczy, zaprezentowanym na 14. Nie jest to model o maksymalnie dużych możliwościach, bo np. płyty dla overclockerów mają więcej opcji związanych z podkręcaniem – te w płycie MSI są raczej typowe. Oczywiście w systemie UEFI ma ona własny układ poszczególnych sekcji oraz ustawień, ale wiele z nich nosi standardowe nazwy, więc artykuł przyda się również posiadaczom płyt innych producentów. Dlatego pozostajemy przy anglojęzycznej wersji interfejsu, chociaż akurat ten model ma również UEFI w języku polskim.

Starsze płyty główne były wyposażone w BIOS, czyli Basic Input/Output System. To podstawowe oprogramowanie płyty głównej, którego rolą była inicjacja urządzeń i przekazanie kontroli nad nimi do systemu operacyjnego. Rola stosowanego w najnowszych płytach systemu UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) jest podobna, tyle że jest to oprogramowanie znacznie bardziej rozbudowane i skomplikowane. Z punktu widzenia użytkownika ważne jest to, że zawsze ma graficzny interfejs, choć nie zawsze równie wygodny. Obsługuje duże dyski twarde (dzięki GPT, czyli GUID Partition Table), umożliwia uruchamianie sterowników urządzeń lub dodatkowych modułów oprogramowania. Mimo że wszystkie współczesne płyty są wyposażone w UEFI, wiele osób nadal nazywa ten system BIOS-em.

W pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę na ustawienia pamięci RAM, bo standardowo pracuje ona z najniższą możliwą częstotliwością – zwykle 1066 lub 1333 MHz.

Wiele płyt głównych ma funkcje wspomagające podkręcanie, należy do nich również MSI Z97 Gaming 7. Wszystkie ustawienia są dostępne z poziomu UEFI, choć część z nich da się również zmienić za pomocą aplikacji dołączonych do płyty głównej.

Podczas uruchamiania komputera naciśnij klawisz Del, by przejść do UEFI.

W lewym górnym rogu ekranu znajduje się m.in. przycisk XMP (1). Jego włączenie spowoduje, że system wykorzysta tzw. profil XPM (Extended Memory Profile) zapisany w modułach pamięci RAM. To funkcja bezpieczna i skuteczna, jeżeli pamięć ma przynajmniej jeden taki profil.

Przycisk obok to OC GENIE (2). Oprócz ustawienia wyższej częstotliwości pracy pamięci podkręca także inne komponenty – producent nie podaje, w jaki sposób. Dlatego po użyciu tego przycisku lepiej już nie zmieniać ręcznie żadnych ustawień.

Po włączeniu odpowiedniego trybu pracy kliknij sekcję Settings (3), następnie Save&Exit (możesz też wyjść z UEFI, naciskając F10). Potwierdź wyjście z UEFI, klikając Yes.

Funkcje automatycznej optymalizacji ustawień dają nadzieję, że pecet działa tak dobrze, jak tylko może. Jednak nie można mieć co do tego pewności. Dlatego lepiej wykonać niektóre czynności ręcznie.

W głównym oknie UEFI kliknij sekcję OC (4), następnie Extreme Memory Profile. Z listy wybierz jeden z profili, np. Profile 1.

W poprzednim oknie z ustawieniami pojawią się parametry, z jakimi będzie pracowała pamięć:

W podobny sposób możesz wybrać drugi profil i sprawdzić jego parametry. Ten profil będzie odpowiedni dla płyt, które nie obsługują częstotliwości wyższych niż 1600 MHz, czyli np. z chipsetem z serii B lub H.

Większość pamięci nie ma jednak profilu XMP, a jedynie standardowe profile SPD, określające częstotliwości pracy i odpowiadające im opóźnienia w dostępie do danych. W takim przypadku częstotliwość trzeba ustawić ręcznie. Kliknij więc DRAM Frequency, z listy wybierz częstotliwość odpowiednią dla twoich modułów, np. DDR3-1866 MHz.

Niekiedy pamięć przy wyższej częstotliwości wymaga podwyższenia napięcia zasilającego (informacja taka czasami znajduje się na jej etykietce). Odszukaj opcję DRAM Voltage. Następnie klawiszami + i – ustaw odpowiednią wartość napięcia.

Za pomocą klawisza F10 wyjdź z UEFI, zapisując zmiany.

Obecnie możliwości klasycznego podkręcania procesorów, a szczególnie układów Intela, są bardzo ograniczone. Za to wiele z nich korzysta z rozwiązania Turbo Boost (w przypadku AMD jest to Turbo Core), które automatycznie zwiększa częstotliwość ponad wartość nominalną. Dodatkowo, w przypadku modeli z serii K można ręcznie ustawić górny limit częstotliwości (a w zasadzie mnożnika).

Nie zawsze ustawienia dotyczące częstotliwości pracy procesora są widoczne w UEFI, bo zarządza tym funkcja Turbo Boost. Aby do nich dotrzeć, wejdź do sekcji OC (4), kliknij na tryb podkręcania Overclocking, z listy wybierz Advanced.

Kliknij CPU Ratio Apply Mode i z listy wybierz Per Core. Domyślnie rdzenie mają automatycznie ustawianą częstotliwość:

Klawiszami + i – ustaw maksymalne częstotliwości turbo dla zadań 1-, 2-, 3- oraz 4-wątkowych. Na przykład dla procesora Core i5-4670 domyślne wartości są takie jak na poniższym obrazku. Dla modelu Core i5-4670K o identycznych parametrach, ale z odblokowanym mnożnikiem, wartości byłyby wyższe.

Po ustawieniu parametrów wyjdź za pomocą klawisza F10 z UEFI, zapisując zmiany. Jeśli system nie będzie działał stabilnie, należy ustawić niższe wartości parametrów.

Jeśli chodzi o przyspieszenie pracy dysków, obecnie najlepszym rozwiązaniem jest zakup szybkiego modelu SSD, zapisującego i odczytującego dane z szybkością 550 MB/s. Jeszcze lepszym będzie zakup dysku z interfejsem M.2, który pracuje w trybie PCIe (np. model Plextor M6e).

Jeśli nie możesz lub nie chcesz korzystać z dysków SSD, płyty główne dla procesorów Intela oferują technologię Rapid Storage, a jednym ze składników jest Smart Response. Przyspieszenie pracy dysków odbywa się poprzez buforowanie często używanych plików w osobnej, niewielkiej pamięci flash. Opis i sposób wykorzystania technologii prezentowaliśmy w PC Formacie 12/2013, w artykule zamieszczonym pod adresem www.pcformat.pl/Z-intelem-szybciej,a,3332.

Czas uruchamiania komputera i całego systemu można skrócić, wyłączając zbędne urządzenia. Można to robić ręcznie, ale wiele płyt głównych (w tym MSI Z97 Gaming 7), a także Windows 8/8.1 ma sporo funkcji automatyzujących to zadanie.

Jeśli korzystasz z Windows 8, sprawdź, czy masz włączone odpowiednie funkcje w UEFI i w samym systemie.

W systemie UEFI wejdź do sekcji Settings (3), kliknij Windows 8/8.1 Configuration.

Aby przyspieszyć uruchamianie z wykorzystaniem funkcji wbudowanych w Windows 8, kliknij Fast Boot, wybierz opcję Enabled. System nie będzie całkowicie wyłączany, lecz podtrzymywany w stanie tzw. uśpienia hybrydowego, co skraca czas jego uruchamiania. Pamiętaj, że funkcja ta musi być włączona również w systemie (domyślnie tak jest).

Aby wykorzystać funkcje płyty głównej MSI, kliknij opcję MSI Fast Boot, z listy wybierz Enabled. Zwróć uwagę, że po włączeniu tej funkcji znika opcja Fast Boot. Dzieje się tak dlatego, że funkcja MSI obejmuje także tę poprzednią.

Po zmianie ustawień wyjdź z UEFI za pomocą klawisza F10.

Następna sprawa, na którą warto zwrócić uwagę, to kolejność wykrywania urządzeń, przede wszystkim pamięci masowych i kart graficznych.

Kliknij Settings (3), następnie z dostępnych opcji wybierz Integrated Graphics Configuration. Jeśli masz zainstalowaną kartę graficzną, opcja Initiate Graphic Adapter powinna być ustawiona na PEG, czyli grafikę PCI Express. Jeśli używasz tylko grafiki zintegrowanej z procesorem, opcja ta powinna być ustawiona na IGD, co oznacza właśnie grafikę wbudowaną w procesor.

Podobnie sprawa wygląda z kolejnością wykrywania dysków. By sprawdzić poprawność ustawień, w sekcji Settings kliknij Boot. Sprawdź, czy Boot Option #1, czyli pierwsze urządzenie rozruchowe, jest dyskiem, na którym masz system (w tej płycie głównej jest to domyślna konfiguracja). Jeśli jest inaczej, klawiszami + i – ustaw odpowiednią kolejność urządzeń.

Po zmianie wszystkich powyższych ustawień wyjdź z UEFI za pomocą klawisza F10.

Poza tym istnieje grupa urządzeń, które można na stałe wyłączyć w UEFI, bo z różnych powodów nie będą potrzebne.

W sekcji Settings (3) kliknij zaawansowane ustawienia Advanced, następnie Integrated Peripherals. Jeśli korzystasz z karty sieciowej Wi-Fi (co zdarza się coraz częściej), kontroler LAN jest zbędny. Kliknij Onboard LAN Controller, z listy wybierz Disabled, by go wyłączyć.

Podobnie, jeśli używasz dodatkowej karty dźwiękowej albo słuchawek USB, które mają własny układ dźwiękowy, możesz wyłączyć zintegrowany z płytą układ audio. Kliknij HD Audio Controller, z listy wybierz Disabled.

Jeszcze jednym urządzeniem, które na pewno nie będzie ci potrzebne, jest port szeregowy. W sekcji Settings kliknij Advanced, następnie Super IO Configuration, a następnie opcję Serial (COM) Port 0 Configuration. Zmień ustawienie na Disabled.

Natomiast dla wygody warto włączyć jedną funkcję, mianowicie oczekiwanie na urządzenia USB. W sekcji Settings kliknij Wake Up Event Setup. Następnie kliknij Resume by USB Device i z listy wybierz Enabled. Od tej pory komputer będziesz mógł włączyć nie tylko włącznikiem, ale także klawiaturą USB czy myszką.

Wyjdź z UEFI, zapisując zmiany za pomocą klawisza F10.\

Jak widać, UEFI zawiera mnóstwo ustawień, z których można korzystać według własnego uznania. Pamiętaj, że tu właściwie niczego nie da się zepsuć (poza wyjątkiem ustalenia zbyt wysokich napięć zasilających). W razie problemów można łatwo przywrócić fabryczną konfigurację w UEFI albo za pomocą przycisku lub zworki na płycie głównej.