Kolor idealny

Między obrazem wyświetlanym na monitorze a wydrukiem jest tak dużo różnic, że osiągnięcie wiernych barw wydaje się niemożliwe. Wynika to m.in. z różnego sposobu uzyskiwania kolorów na urządzeniach: w aparacie cyfrowym, na ekranie monitora, a docelowo na drukarce. Na każdym etapie barwy są poddawane celowej konwersji, ale dochodzi także do przypadkowych przekłamań.

Jednak poszczególne urządzenia można skonfigurować tak, by wydruki były bardziej zbliżone do fotografii widzianej na ekranie. Dotyczy to nie tylko monitora i drukarki, ale nawet aparatu fotograficznego. Dodatkowo popularne aplikacje do obróbki zdjęć mają specjalne funkcje pozwalające ocenić, jak będzie wyglądał wydruk. Pozwala to zaoszczędzić trochę czasu i pieniędzy.

Istnieje wiele powodów, dla których tak się dzieje, ale najważniejsze można zawrzeć w dwóch zdaniach. Po pierwsze, ekran jest nośnikiem informacji, który świeci, natomiast papier jest nośnikiem, który odbija światło. Dlatego np. sfotografowana świeczka na ekranie nadal świeci, a na papierze może być już tylko jasną plamą.

Po drugie, oba nośniki wykorzystują inny sposób mieszania barw: na ekranie trzy podstawowe barwy RGB (czerwony, zielony, niebieski) dają kolor biały, a na wydruku podstawowe CMY (w uproszczeniu to błękitny, różowy i żółty) dają kolor czarny (patrz ramka obok). Nie zawsze jedna kombinacja kolorów może idealnie odwzorować drugą. Stąd biorą się największe przekłamania barw.

Pierwsze przekłamania kolorów powstają już na etapie fotografowania. Matryca każdego aparatu ma ograniczony zakres dynamiczny, a jasność każdego piksela jest reprezentowana w sposób cyfrowy, najczęściej w postaci 8-bitowej. Zatem uzyskane zdjęcie ma „tylko” 16,7 mln barw. Monitor wprowadza kolejne przekłamania. Jeśli jest dobry, też potrafi wyświetlić 16,7 mln kolorów, ale jego paleta barw nigdy nie jest identyczna z paletą aparatu. W efekcie użytkownik nie widzi części kolorów. Jeszcze większe ograniczenie jest związane z kontrastem, czyli stosunkiem jasności bieli do czerni. Dobry monitor zapewnia realny kontrast rzędu 1000:1, podczas gdy w rzeczywistości, w słoneczny dzień różnica jasności między jasnymi (np. chmury za oknem) i ciemnymi obszarami (ciemny kąt pokoju) sięga milionów razy.

Jednak najwięcej błędów wprowadza drukarka, która wykorzystując odpowiednie przekształcenia matematyczne, konwertuje obraz z kolorów RGB na trzy inne kolory CMY. W ten sposób czerwień, która na monitorze jest kolorem podstawowym, na wydruku powstaje z połączenia tuszu żółtego i różowego. Jednak powstałe w ten sposób kolory mają znacznie bardziej przygaszone barwy, a niektórych, np. jaskrawej zieleni, w ogóle nie daje się uzyskać.

Warto też wiedzieć, że drukarka również ma ograniczoną rozpiętość tonalną, czyli różnicę jasności między najjaśniejszym i najciemniejszym miejscem zdjęcia. Przypomnijmy, że w rzeczywistości może to być 1 000 000:1, na dobrym monitorze 1000:1, a na drukarce (i dobrym papierze fotograficznym) zaledwie ok. 250:1. Na zwykłym papierze kserograficznym głębia czerni jest o wiele słabsza, a rozpiętość tonalna jeszcze mniejsza.

W celu zminimalizowania zniekształceń obrazu na poszczególnych etapach obróbki urządzenia są wyposażone w tzw. profile kolorystyczne zapewniające poprawną konwersję barw. Najczęściej jest to profil monitora – niewielki plik, który często znajduje się na płycie CD dołączonej do urządzenia lub jest do pobrania ze strony WWW producenta. Profil taki „informuje” system i aplikacje, jakie kolory monitor może wyświetlić. Dzięki temu do urządzenia są wysyłane tylko takie barwy, które potrafi ono odwzorować. Pozostałe są konwertowane, by również były widoczne.

Podobnie jest w przypadku drukarki. Z perspektywy systemu i aplikacji jest ona urządzeniem typu RGB, ale jej układy elektroniczne same dbają o zamianę koloru. Dlatego wiele drukarek nie ma w ogóle profili kolorystycznych. Jednak lepsze modele, jak choćby testowany przez nas (patrz 74) Canon Pixma MG6250, mają cały zestaw profili dla różnych rodzajów papieru (bo każdy papier może mieć inną biel, inną możliwość odwzorowania czerni i pozostałych barw).

W domowych warunkach fabryczne profile monitorów i drukarek muszą wystarczyć, ale warto wiedzieć, że przy bardzo wysokich wymaganiach można je również generować samodzielnie. Jest to wskazane również wtedy, gdy wykorzystuje się zamienniki atramentów i papierów fotograficznych, do których producent drukarki nie przygotowuje profili.

Aby samodzielnie skalibrować swój sprzęt, trzeba kupić zestaw kalibracyjny. Do kalibracji monitora potrzebny będzie np. zestaw X-Rite i1 Display Pro za 800–900 zł. W jego skład wchodzi specjalny kolorymetr do analizy barw wyświetlanych przez monitor. Zestawy do kalibracji drukarek są znacznie droższe, bo np. X-Rite i1 Photo Pro kosztuje już około 5000 zł. W komplecie jest spektrofotometr, którym można analizować zarówno wydruki, jak i obraz na monitorze, zatem jest to rozwiązanie bardziej uniwersalne.

Dwa podstawowe modele, czyli RGB i CMY, to nie wszystkie odmiany barw. W rzeczywistości jest ich znacznie więcej, bo sama przestrzeń RGB ma kilkanaście odmian (np. na potrzeby poligrafii czy telewizji). Wśród nich szczególne znaczenie ma sRGB, czyli standardowy RGB. Został opracowany kilkanaście lat temu z myślą o amatorskim sprzęcie komputerowym i konsumenckim: aparatach, monitorach, drukarkach itp. Nie jest on idealny, bo nie potrafi odwzorować wielu barw, ale ma jedną zaletę – jest obsługiwany przez sprzęt różnych producentów, a także wiele aplikacji. Zatem włączenie tego trybu pracy (o ile jest dostępny w urządzeniu) pozwala zachować maksymalną zgodność barw, bez martwienia się o inne ustawienia kolorów czy profile kolorystyczne.

W tej części poradnika pokażemy, jak odpowiednio ustawić wszystkie urządzenia – od aparatu, przez monitor, po drukarkę. Ponieważ ta ostatnia ma najmniejsze możliwości, tak naprawdę wszystkie parametry wyświetlania są ustawiane pod jej kątem.

Już w momencie fotografowania trzeba zadbać o to, by aparat korzystał z przestrzeni kolorów sRGB. Jeśli w swoim aparacie znajdziesz takie ustawienie, koniecznie je włącz, by w późniejszym czasie mieć jak najmniej pracy. Jeśli takiego ustawienia nie ma, można śmiało założyć, że aparat korzysta z takiej przestrzeni roboczej.

Biurko, na którym stoi komputer (monitor), powinno być oświetlone od góry lampką o temperaturze 5000 K (światło dzienne) i niewielkiej jasności (do 64 luksów). Zatem może to być słaba lampka LED-owa świecąca białym, zimnym światłem.

Lepiej nie stosować jasnych przedmiotów czy oświetlania monitora z przodu, by uniknąć odbić światła na ekranie.

Zdjęcia po wydrukowaniu też powinny być oceniane w świetle dziennym, ale znacznie jaśniejszym. Tanim rozwiązaniem (kilkadziesiąt złotych) jest zwykła świetlówka kompaktowa o temperaturze barwowej 5500 K, którą można wkręcić w lampkę biurkową (do kupienia w sklepie fotograficznym).

W konfiguracji monitora może pomóc oprogramowanie, np. funkcja kalibracji koloru w Windows 7 (artykuł z PC Formatu 4/2012 znajdziesz pod adresem ) – szczególnie na laptopie, który nie daje możliwości regulacji parametrów ekranu. Na dobrym monitorze jest znacznie więcej ustawień.

Zadbaj o odpowiednią jasność i kontrast obrazu. Odpowiednia jasność to 100–120 cd/m2, a większość monitorów ma maksymalną jasność 250–300 cd/m2. Zatem za pomocą panelu regulacyjnego należy zmniejszyć kontrast (punkt bieli) przynajmniej do połowy skali. Możesz także położyć przed sobą arkusz papieru fotograficznego (w oświetleniu, o którym pisaliśmy wcześniej) i porównać jego biel z bielą na ekranie. Jeśli ekran jest znacznie jaśniejszy, musisz go jeszcze przyciemnić.

Druga sprawa to tryb kolorystyczny. Najczęściej monitor ma kilka zdefiniowanych trybów (standardowy, tekst, film, internet itp). Wybierz tryb standardowy.

Jeśli w menu znajdziesz opcje dotyczące temperatury barwowej, ustaw wartość 6500 K. Jeśli jej nie ma, można uznać, że monitor ma na stałe ustawioną taką temperaturę obrazu.

Nie każdy producent dostarcza profile swoich monitorów, ale jeśli je daje, warto z nich korzystać. Jeśli ich nie masz, możesz poszukać w internetowej bazie, pod adresem www.tftcentral.co.uk.

Kliknij prawym klawiszem myszy na pulpicie i wybierz Rozdzielczość ekranu. W oknie, które się pojawi, kliknij odnośnik Ustawienia zaawansowane.

W ustawieniach z właściwościami ekranu przejdź do karty Zarządzanie kolorami i kliknij przycisk Zarządzanie kolorami.

Z listy Urządzenie wybierz monitor, zaznacz pole Użyj moich ustawień dla tego urządzenia, a następnie kliknij Dodaj.

W oknie Kojarzenie profilu kolorów kliknij przycisk Przeglądaj.

W oknie Zainstaluj profil, na płycie CD dołączonej do monitora lub na dysku odszukaj plik z rozszerzeniem ICM, zaznacz go, a następnie kliknij Dodaj. Zamknij poszczególne okna, klikając Zamknij i OK.

Od tej pory ekran powinien wyświetlać mniej przekłamane barwy, przede wszystkim „unikając” tych kolorów, których wyświetlić nie potrafi.

Należy przyjąć, że poprawnie ustawiony aparat i monitor dają na tym etapie obraz idealny, a źródłem największych przekłamań kolorów jest drukarka. Można to nieco skorygować.

Jeśli masz dużo własnych zdjęć, możesz na nich wykonywać próby. Można też wykorzystać gotowe wzorce, np. Reference Print printer 2362x3543pixel.jpg, który znajdziesz na stronie www.pcformat.pl/u/396:

Rozpocznij druk z systemu Windows, klikając prawym klawiszem myszy na pliku graficznym, a następnie z menu kontekstowego wybierając opcję Drukuj. W oknie drukowania zwróć uwagę na odpowiedni typ papieru.

Wydrukuj zdjęcie przy standardowych ustawieniach, a następnie porównaj z obrazem na ekranie. Jeśli między obrazami dostrzeżesz znaczne różnice kolorystyczne (szczególnie na szarym tle), uruchom jeszcze raz drukowanie, następnie kliknij odnośnik Opcje, a następnie Właściwości drukarki.

W przypadku modelu MG6250 w sterowniku przejdź do zakładki Główny, w sekcji Kolor/Intensywność zaznacz opcję Ręczne, a następnie kliknij przycisk Ustaw.

W oknie Ręczne dopasowanie kolorów masz do dyspozycji kilka suwaków, którymi możesz zmieniać nasycenie poszczególnych barw. Na przykład, aby wydruki były mniej czerwone, zwiększ ilość koloru błękitnego, a zmniejsz różowego (amarantowego). Wydrukuj zdjęcie i sprawdź, czy teraz jest bardziej zbliżone do obrazu na ekranie.

Czasami będziesz musiał wykonać kilka prób, by uzyskać dobry efekt. Modyfikując ustawienia, za każdym razem na wydruku zapisuj ich wartość.

Popularne programy do obróbki zdjęć mają wiele funkcji zarządzania kolorami, w tym także narzędzia do symulowania wydruku. Dzięki nim możesz jeszcze na ekranie zobaczyć, jak będzie wyglądał wydruk. Pokażemy, jak wykorzystać to w Photoshopie i GIMP-ie.

Uzyskanie symulacji wydruku jest wyjątkowo proste, choć efekt zależy nie od samego programu, lecz od profili drukarki dostarczonych przez jej producenta.

Uruchom Protoshopa. Otwórz zdjęcie, które chcesz wydrukować (np. testowe Reference Print printer 2362x3543pixel.jpg).

Z menu wybierz View, następnie opcje Proof Setup i Custom.

Teraz w oknie Customize Proof Condition z listy Device to Simulate wybierz profil odpowiedni dla twojej drukarki, np. w przypadku Canona MG6250 i papieru Glossy II będzie to profil Canon MG6200 series GL2/SG2. Kliknij OK . Kolory na ekranie stają się przygaszone i bardziej przypominają wydruk.

Możesz szybko się przełączać między widokiem wydruku a widokiem ekranowym, używając skrótu klawiszowego [Ctrl]+[Y]. Jeśli chcesz szybko sprawdzić, z którymi kolorami drukarka ma największy problem (nie będzie potrafiła ich odwzorować), użyj skrótu [Ctrl]+Shift]+[Y]. Zostaną one oznaczone szarym kolorem. Pamiętaj, że uzyskany efekt to tylko ekranowa symulacja – w samym pliku nie są dokonywane żadne zmiany.

Darmowy GIMP również ma funkcje, które pozwalają w przybliżeniu ocenić, jak będzie wyglądało zdjęcie po wydrukowaniu. Efekt jest trochę inny niż w przypadku Photoshopa.

Uruchom program, otwórz plik, z menu Edycja wybierz Preferencje.

W oknie Preferencje przejdź do sekcji Zarządzanie kolorami. Opcję Tryb działania ustaw na Symulacja drukowania. Ponieważ zakładamy, że twoje zdjęcia są zgodne ze standardem sRGB, ustawień wyświetlania nie trzeba zmieniać.

Rozwiń listę Profil symulacji wydruku i wybierz Wybór profilu kolorów z dysku. Kiedy otworzy się okno Wybór profilu kolorów drukarki, przejdź w nim do katalogu \Windows\System32\spool\drivers\color. Klikając na kolejne pliki z profilami, sprawdź w prawej części okna, czego one dotyczą. Kliknij przycisk Otwórz.

Gdy wrócisz do okna Preferencje, ustaw Sposób odwzorowania barw wydruku na Percepcyjny. Możesz też zaznaczyć Wyróżnienie gamy kolorów, by program zaznaczał obszary, których nie da się poprawnie wydrukować, a w polu obok wybrać bardziej widoczny kolor, np. czerwony. Kliknij OK.

Otwórz plik graficzny, który chcesz edytować i drukować. Będzie on miał nieco przygaszone kolory (takie, jak wyjdą na wydruku), a na czerwono zaznaczone obszary, których nie da się poprawnie wydrukować. W przypadku naszego testowego pliku Reference Print printer 2362x3543pixel.jpg wygląda to tak jak na poniższym obrazku. Program sygnalizuje duże błędy w miejscach ciemnych oraz o bardziej nasyconych kolorach.

Jeśli symulacja wydruku nie działa, przejdź do menu Widok, wybierz z niego opcję Filtry wyświetlania. W oknie: Filtry wyświetlania kolorów powinien być włączony filtr Zarządzanie kolorami. Jeśli go nie ma, dodaj go z listy po lewej stronie. Gdy klikniesz filtr, poniżej powinien być widoczny m.in. profil drukarki używany do symulacji. Kliknij OK.

W celu wyłączenia symulacji wydruku przejdź do okna Preferencje i do sekcji Zarządzanie kolorami. Opcję Tryb działania ustaw na Zarządzanie kolorami. Możesz też wyłączyć filtr w oknie Filtry wyświetlania kolorów.

Oba programy doskonale pokazują, jak niewielkie są możliwości drukarki w porównaniu z aparatem cyfrowym i monitorem. Nie ma intensywnych barw, a także ciemnych obszarów, które zostaną zalane tuszem i na wydruku będą niemal czarne. Z drukarki nie wyciśnie się więcej – trzeba zmodyfikować zdjęcia tak, by uzyskać jak najlepszą wierność wydruku.

Za pomocą narzędzi do zmiany nasycenia barw należy tak zmniejszyć nasycenie wszystkich kolorów, aby tych, które są niemożliwe do wydrukowania, było jak najmniej. W Photoshopie służy do tego polecenie Image, Adjustments, Hue/Saturation, natomiast w GIMP-ie Kolory/Odcień i nasycenie. W przypadku naszego testowego pliku trzeba bardzo mocno zmniejszyć nasycenie. Jednak na typowych fotografiach wystarczy obniżyć je o kilka punktów na skali.

Jeśli drukarka nie radzi sobie z ciemnymi obszarami, za pomocą narzędzi do zmiany kontrastu, krzywych lub poziomów nieznacznie przesuń punkt czerni, by czarne obszary zdjęcia stały się bardziej szare, granatowe – bardziej niebieskie itp. Zagwarantuje to lepsze odwzorowanie cieni.

Tak zmodyfikowane zdjęcie zapisz pod inną nazwą. Jest to nadal zdjęcie w przestrzeni sRGB, które możesz drukować z dowolnego programu, nawet z systemu Windows. Teraz to, co widzisz na ekranie i na wydruku, powinno wyglądać niemal identycznie.