Krajobraz panoramiczny

Kluczem do sukcesu przy tworzeniu panoram jest przygotowanie odpowiedniego zestawu zdjęć składowych. Można wykonać je smartfonem lub aparatem cyfrowym z dużą matrycą, jeśli ważna jest duża szczegółowość obrazu, np. gdy zdjęcie ma być wydrukowane.

Podczas fotografowania najlepiej zrobić kilka pionowych ujęć, wykorzystując obiektyw szerokokątny. Aby połączenie się udało, sąsiadujące kadry muszą z obydwu stron zachodzić na siebie w ok. 20–30 proc. Dobrze, jeśli zdjęcia są zrobione z identycznymi nastawami ekspozycji. Jeśli jest taka możliwość, warto skorzystać z trybu manualnego, zmierzyć światło i ręcznie ustawić czułość, czas naświetlania oraz przesłonę. Ważne, by podczas wykonywania panoramy nie zmieniać położenia aparatu. Dla osiągnięcia najlepszego efektu można wykorzystać statyw. Można także każdy kadr wykonać w technice bracketingu, czyli zamiast jednej zrobić trzy klatki, z których jedna powinna być niedoświetlona, np. o 1–2 EV, a jedna prześwietlona o taką samą wartość. Wówczas można będzie wygenerować panoramę HDR, czyli o podwyższonej rozpiętości tonalnej.

Zarejestrowanie zdjęć do zwykłej panoramy poziomej nie sprawia trudności. Taką panoramę można poszerzyć, wykonując dodatkową serię zdjęć powyżej i poniżej głównej osi motywu. Nieco trudniejsze jest uchwycenie danych do kulistej panoramy 360 st. Wtedy należy użyć obiektywu typu rybie oko o kącie widzenia 180 st. (dobry i przystępny cenowo jest Samyang 8 mm f/3.5, za ok. 1000 zł). Za jego pomocą należy wykonać po jednym zdjęciu w każdą stronę świata oraz jedno zdjęcie w górę i jedno w dół. Przy takiej panoramie niezbędne jest precyzyjne kontrolowanie położenia aparatu, co najłatwiej można osiągnąć dzięki zastosowaniu głowicy do zdjęć panoramicznych.

Po wykonaniu zdjęć należy je połączyć za pomocą specjalnego programu. Najlepszym jest PT GUI www.ptgui.com, który niestety kosztuje 80 euro. Ale jest bezpłatny, opensourceowy odpowiednik tej aplikacji – Hugin http://sourceforge.net/projects/hugin/, który korzysta z tego samego silnika do łączenia zdjęć – Panorama Tools, co gwarantuje porównywalne efekty. Konkurencją dla PT GUI i Hugina są narzędzia internetowe, które automatycznie generują panoramy z przesłanych zdjęć. Taka funkcja jest wbudowana m.in. w serwis Google+.

Doskonałe panoramy generuje serwis Google+. Po przesłaniu zdjęć składowych za pomocą interfejsu WWW algorytmy analizujące obraz wykrywają, czy pliki można połączyć. Jeśli tak, panorama jest generowana automatycznie w ramach funkcji Autoefekty i pojawia się jako dodatkowe zdjęcie w albumie, w którym Google+ wykrył zdjęcia nadające się do połączenia.
Opisana funkcja doskonale współpracuje także z narzędziem do automatycznej kopii zapasowej w smartfonie z Androidem. Jeśli wykonasz serię zdjęć składowych do panoramy, a system zarchiwizuje je on-line po tym, jak smartfon znajdzie się w zasięgu sieci Wi-Fi, po kilkunastu minutach otrzymasz powiadomienie o wygenerowaniu panoramy. Taka panorama będzie miała znacznie lepszą jakość niż ta rejestrowana za pomocą funkcji zdjęcia panoramicznego w aplikacji Aparat.

Program jest bardzo prosty w użyciu, ale jednocześnie niepozbawiony zaawansowanych funkcji. Aby połączyć zdjęcia według domyślnych ustawień, wystarczy wczytać pliki, uruchomić narzędzie do układania obrazów, a na końcu wygenerować panoramę.

Wybierając wersję programu Hugin, trzeba sprawdzić wersję systemu operacyjnego, gdyż aplikacja ma osobne binaria dla 32-bitowej i 64-bitowej wersji Windows. Aplikację można pobrać ze strony http://sourceforge.net/projects/hugin/. Domyślnie uruchamia się pobieranie wersji 64-bitowej. Jeśli potrzebujesz innej, kliknij Browse all files, następnie hugin, hugin-2013.0 i wybierz instalator wersji 32-bitowej. Instalacja sprowadza się do potwierdzania kolejnych komunikatów.

Zdjęcia do utworzenia panoramy skopiuj do odrębnego folderu. Następnie kliknij przycisk Wczytaj zdjęcia. W oknie Eksploratora zaznacz wszystkie zdjęcia, które chcesz połączyć i kliknij Otwórz. Po wczytaniu sprawdź, czy Ogniskowa i Mnożnik ogniskowej (inaczej mnożnik matrycy) zgadzają się z użytym sprzętem. W razie problemów skoryguj wartości.

Jeśli fotografowałeś obiektywem typu rybie oko, wybierz z listy Typ obiektywu opcję Pełnoklatkowe rybie oko albo Okrągłe rybie oko, jeśli zastosowany obiektyw rejestruje kulisty obraz o kącie widzenia ponad 180 st. Zdjęcia po wczytaniu są ułożone przypadkowo. Aby ustalić poprawną kolejność, kliknij przycisk Wyrównaj.

Proces wyrównywania zdjęć może potrwać dłużą chwilę. W tym czasie program wyszuka obszary z sąsiednich zdjęć i utworzy punkty kontrolne pozwalające na nałożenie na siebie obrazów i dopasowanie geometrii obrazu. Po tym zabiegu pojawi się w głównym oknie programu pogląd złożonej panoramy.

Algorytm wyszukiwania punktów kontrolnych w programie Hugin jest bardzo skuteczny i radzi sobie nawet z tak trudnymi obszarami, jak niebo czy kostka brukowa. Jednak przy obrazach, które mają dużą liczbę detali, mogą się pojawić niedociągnięcia. Zaradzisz temu, dodając ręcznie kolejne punkty kontrolne w newralgicznych obszarach (np. takich, w których przy poprzednich próbach złożenia pojawiły się błędy). W tym celu kliknij w menu Interface, a potem kliknij Advanced.

Pojawi się okno z podglądem punktów kontrolnych utworzonych automatycznie w poprzednim kroku. Wyświetl je na pełnym ekranie, by mieć lepszy podgląd zdjęcia, a następnie za pomocą zielonych strzałek przełączaj się między kolejnymi parami zdjęć. Jeśli zobaczysz miejsce, gdzie jest mało punktów kontrolnych, znajdź charakterystyczny detal i kliknij go myszą.

Zdjęcie automatycznie przełączy się do podglądu w dużym przybliżeniu. Algorytm sterujący wykrywaniem punktów kontrolnych zazwyczaj potrafi automatycznie znaleźć pasujący obszar na sąsiednim zdjęciu. Jeśli nie znajdzie, przeciągnij myszą celownik we właściwe miejsce. Na końcu kliknij przycisk Dodaj.

W trybie zaawansowanym jest także inna przydatna funkcja – maski. Dzięki nim można wyłączyć obszar z jednego ze zdjęć składowych, który zawiera niepotrzebną informację. Może to być na przykład obszar, w którym przechodzień zasłania fragment fasady budynku. Maskując go, zmuszasz program do pobrania fragmentu panoramy z innego pliku.

W celu dodania maski kliknij zakładkę Masks w oknie trybu zaawansowanego, a następnie przycisk Dodaj nową maskę. Teraz klikaj myszą wokół obiektu, który chcesz wyłączyć ze zdjęcia panoramicznego. Ścieżkę zakończ, klikając dwa razy ten sam punkt:

Po zamknięciu możesz ścieżkę poprawić, przemieszczając punkty kontrolne. Do każdego zdjęcia możesz dodać kilka masek. Aby przybliżyć widok w celu utworzenia maski izolującej detal, użyj menu w prawym dolnym narożniku ekranu. Aby skasować maskę, zaznacz ją na liście Masks i kliknij przycisk Usuń maskę.

Po zakończeniu dodawania punktów kontrolnych i maskowania zapisz plik projektu (PTO), żeby nie utracić dodanych ręcznie elementów. W tym celu kliknij Plik, Zapisz jako oraz nadaj nazwę plikowi. Następnie wybierz z menu Interface, potem Simple, by powrócić do podstawowego okna programu.

W przypadku bardziej kłopotliwych projektów przydaje się tryb zaawansowany, umożliwiający precyzyjną kontrolę m.in. nad łączeniem sąsiadujących obrazów czy maskowaniem obszarów na zdjęciach składowych.

W podstawowym interfejsie programu przełącz się do zakładki Układ. W tym miejscu możesz sprawdzić, czy zdjęcia składowe są poprawnie połączone (1). Złap suwak Skala i przesuń go w lewą stronę, by wyświetlić połączenia między obrazami. Jeśli linie mają kolor szary, zdjęcia są niepoprawnie połączone. Po kliknięciu linii możesz wywołać okno edycji zaawansowanej, opisane w krokach 6–7 poprzedniego warsztatu, w celu dodania kolejnych punktów kontrolnych.

Przełącz się do zakładki Rzut. Tutaj możesz wybrać z listy rodzaj odwzorowania, czyli geometrii, za której pomocą trójwymiarowa przestrzeń ma być odwzorowana na płaskim obrazie panoramicznym. W typowych sytuacjach domyślnie wybrany rzut Walcowy równoodległośiowy daje najlepsze efekty, ale nic nie stoi na przeszkodzie, żeby poeksperymentować z innymi rzutami, które przy niektórych motywach dają interesujące efekty artystyczne.

Kolejna zakładka – Przesuń/Przeciągnij, zawiera narzędzia do prostowania linii horyzontu panoramy (2). Jeśli domyślnie wygenerowany obraz jest skrzywiony, możesz w tym miejscu złapać obraz myszą i przeciągnąć fragment w pionie. Jeśli efekty są niezadowalające, kliknij przycisk Wyprostuj, by ponownie włączyć automatyczne poziomowanie obrazu.

W ostatniej zakładce znajdziesz narzędzia do kadrowania panoramy (3). Przeciągając krawędzie ramki obrazu, możesz określić, jaki obszar zdjęcia ma się znaleźć na wygenerowanej panoramie. Rozmiary zdjęcia można także określić numerycznie, wpisując je w pola widoczne powyżej obrazu. W razie problemów kliknij Automatyczne przycięcie, aby przywrócić stan sprzed edycji.

Teraz panorama jest gotowa do eksportu. Wróć do pierwszej zakładki – Asystent, zapisz projekt, a następnie kliknij przycisk Utwórz zdjęcie panoramiczne. W oknie dialogowym Output parameters wybierz w pierwszej kolejności format pliku z listy LDR Formats, następnie wybierz metodę łączenia zdjęć.

Hugin pozwala tworzyć panoramy HDR. Jeśli masz zdjęcia składowe wykonane za pomocą techniki bracketingu, wybierz zamiast domyślnej, pierwszej opcji opcję drugą – Exposure fused form stacks. Łączenie zdjęć do jednej panoramy może, w zależności od ich rozdzielczości i mocy peceta, potrwać do kilku minut.

Po zakończeniu pracy plik z panoramą można poddać dodatkowej obróbce w programie graficznym. Photoshopa lub GIMP-a możesz wykorzystać np. do poprawienia geometrii budynków, jeśli na panoramie pojawią się pochylające się linie. Korzystając z retuszu, możesz także zlikwidować niedoskonałości w połączeniach między poszczególnymi zdjęciami, które na szczęście w przypadku programu Hugin, pojawiają się dość rzadko.