Niezawodne zasilanie

Akumulatory w notebookach zostały stworzone przede wszystkim po to, by umożliwić pracę poza domem lub biurem. Jednak na komputerze przenośnym można też pracować jak na stacjonarnym zasilanym z sieci. Z tej możliwości korzysta wielu użytkowników, ale nie sprzyja to oszczędzaniu akumulatora. Zużywa się on nawet wtedy, gdy nie jest eksploatowany. Zużyty można oczywiście wymienić lub zregenerować, ale warto go użytkować w taki sposób, by służył jak najdłużej.

Jeśli notebook ma pobierać jak najmniej energii, warto wiedzieć, które jego podzespoły zużywają jej najwięcej. Sprawdziliśmy to na wydajnym laptopie do gier – Samsung 700G z układem Core i7–2670QM, grafiką Radeon HD 6970M oraz 17-calowym ekranem Full HD. Większość energii pobiera procesor, dlatego też w zrównoważonym profilu zasilania jego częstotliwość została ograniczona do 1,1 GHz. Jego moc spada wtedy z 33,7 do 11,5 W.

Aby móc zadbać o akumulator, warto poznać kilka szczegółów jego konstrukcji.

Wszystkie używane w laptopach akumulatory wykorzystują ogniwa litowo-jonowe (Li-Ion). Cechują się one przede wszystkim dużą pojemnością przy niewielkiej wadze i objętości. Dla ich eksploatacji ważne są jednak inne cechy.

• Trwałość najwyżej 3 lata Do takiego okresu jest ograniczona trwałość związków chemicznych używanych w akumulatorach. Po tym czasie pojemność spada tak bardzo, że z akumulatorem nie da się już zrobić właściwie nic.
• Najwyżej 500 ładowań Akumulator można ładować i rozładowywać ok. 500 razy. Zatem codzienna praca na baterii spowoduje, że po 1,5 roku akumulator się zużyje. Nieważne, czy będzie to rozładowanie pełne czy częściowe (odłączenie na chwilę od sieci).
• Temperatura 20 stopni Takie są idealne warunki pracy akumulatorów, wyższa temperatura skraca ich żywotność. Zatem praca z notebookiem na kolanach jest dla akumulatora tak samo szkodliwa, jak przechowywanie laptopa na nasłonecznionym parapecie.
• Nie wolno całkiem rozładować Ogniwa Li-Ion nie mogą być rozładowane poniżej pewnej pojemności, szkodzi im również zbyt duże naładowanie. Gdy akumulator jest zainstalowany w komputerze, układy elektroniczne dbają o to, by zarówno dolna, jak i górna granica (odpowiednio 3,2 V oraz 4,2 V) nie została przekroczona.
• Szybkość rozładowywania Ogniwom szkodzi szybkie rozładowywanie, np. przy bardzo dużym obciążeniu przez CPU i grafikę. Również szybkie ładowanie źle na nie działa. Na ten pierwszy parametr użytkownik ma wpływ (przez stosowanie odpowiednich, energooszczędnych ustawień komputera). O drugi dbają wbudowane w akumulator układy elektroniczne.

Oto zasady korzystania z laptopa.

• Odłącz niepotrzebny akumulator Jeśli twój notebook zawsze pracuje na zasilaniu sieciowym, akumulator nie jest potrzebny (stanowi tylko zabezpieczenie na wypadek awarii zasilania). Warto go rozładować do około 50 proc. pojemności, a następnie wyjąć z laptopa i przechowywać w chłodnym miejscu.
• Nie dopuść do rozładowania Gdy akumulator „odpoczywa” poza laptopem, nie traci tak szybko swojego ładunku energii jak akumulatorki NiMH. Jednak co miesiąc lub dwa warto go podłączyć do komputera i sprawdzić stopień naładowania. Jeśli zbliża się do zera, należy przeprowadzić pełny cykl ładowania i rozładowania, a następnie wyjąć baterię z komputera.
• Dbaj o pełne cykle Jeśli akumulator jest ci potrzebny na co dzień, postaraj się, by go nie doładowywać, lecz zamiast tego wykonywać pełne cykle ładowania i rozładowywania. Po pierwsze, będzie tych cykli mniej, a po drugie, pełne cykle są mniej szkodliwe dla ogniw baterii.
• Odłącz zasilacz Jeśli komputer jest włączany np. co kilka dni, podczas spoczynku nie powinien mieć podłączonego zasilacza, by nie doładowywać akumulatora. Wtedy zamiast stanu uśpienia lepiej wykorzystać hibernację lub w ogóle wyłączyć system.
• Zadbaj o temperaturę Jeśli podczas pracy akumulator jest ciepły, można zastosować specjalne podkładki chłodzące – zarówno gdy pracujesz przy biurku, jak i z laptopem na kolanach.

Nawet po poprawnym użytkowaniu komputera przenośnego w końcu dojdzie do sytuacji, gdy akumulator zacznie odmawiać posłuszeństwa. Co można wtedy zrobić?

• Sprawdź stan baterii Można to zrobić np. za pomocą wersji testowej programu PassMark BatteryMon z serwisu PC Format Programy – można jej używać przez 30 dni. Program podaje trzy pojemności: fabryczną, maksymalną oraz aktualną. Jeśli maksymalna jest dużo niższa niż fabryczna, akumulatora nie da się uratować. W przeciwnym wypadku można wykonać kalibrację.
• Wykonaj kalibrację To kilkakrotne pełne ładowanie i rozładowanie akumulatora. Dzięki temu kontroler zasilania „uczy się”, jaki jest minimalny i maksymalny stan ogniw. Czasem funkcja kalibracji jest dostępna w BIOS-ie.

Trwałość akumulatora zależy m.in. od poboru energii przez laptop, a ta od mechanizmów oszczędzania energii, jakie zostaną użyte w systemie. Warto korzystać ze zrównoważonego profilu zasilania, który ogranicza moc procesora, jasność ekranu itp. Można też stworzyć własny profil zasilania, pisaliśmy o tym w PC Formacie 10/2011, artykuł jest dostępny pod adresem http://pcformat.pl/u/276

Wcześniej czy później przychodzi pora na zakup nowego akumulatora. Jeśli chcesz mieć pewność, że będzie działał tak samo dobrze jak poprzedni w czasach swojej świetności, kup oryginał. Masz także dwa inne wyjścia.

Zamiennik musi mieć oczywiście taki sam kształt i wymiary jak oryginalny akumulator. Trzeba też zwrócić uwagę na kilka innych detali.

• Najważniejsze są ogniwa Część z nich jest słabej jakości, inne są po regeneracji. Aby zyskać pewność, że nie „padną” po miesiącu czy dwóch, kupuj akumulatory, na które producent daje roczną gwarancję.
• Zgodność układów Niektóre laptopy nie chcą współpracować z nieoryginalnymi akumulatorami, co wynika z zastosowania innych układów elektronicznych. Upewnij się, że w razie problemów będziesz mógł zwrócić zakupiony akumulator.
• Napięcie zamiennika Może się nieznacznie różnić od napięcia akumulatora oryginalnego, np. 11,4 V zamiast 10,8 V, co wynika z zastosowania ogniw o nieco wyższym napięciu. Różnica nie powinna jednak przekraczać 5 procent.
• Pojemność Oczywiście im większa, tym lepiej, bo akumulator będzie dłużej podtrzymywał zasilanie laptopa.
• Gabaryty akumulatora Często dużą pojemność można uzyskać tylko dzięki większym gabarytom, w efekcie akumulator może wystawać z tyłu obudowy. Jeśli ci to przeszkadza, wybierz jednak zamiennik o mniejszej pojemności.

Innym sposobem na poprawę sprawności akumulatora jest regeneracja. Sprowadza się to do wymiany ogniw, a także do zresetowania lub wymiany pamięci EPROM w kontrolerze zasilania. Metoda jest przydatna w laptopach, które są zabezpieczone przed zamiennikami. Tu również trzeba pamiętać o kilku detalach.

• Ogniwa są niebezpieczne Zwarcie ogniw Li-Ion czy nagrzanie do wysokiej temperatury może spowodować samozapłon lub nawet eksplozję. W dodatku nie wolno ich gasić wodą, a jedynie gaśnicami typu D przeznaczonymi do gaszenia pożarów metali palnych.
• Wymiana EPROM Jest to czynność skomplikowana. Z tego powodu (a także ze względu na własne bezpieczeństwo) lepiej zlecić regenerację akumulatora specjalistom w punkcie serwisowym.
• Jakość ogniw W sprzedaży są dostępne ogniwa wielu różnych producentów, kosztują po kilka złotych. Niemal wszystkie pochodzą z demontażu starych, nieużywanych akumulatorów, a ich stan trudno oszacować. Dlatego sprzedawca musi udzielić na nie rocznej gwarancji.

• Napięcie ogniw Pojedyncze ogniwo ma najczęściej napięcie 3,7 V, ale czasami jest ono nieco niższe (3,6 V) lub nieco wyższe (3,8 V).
• Napięcie akumulatora Jest wielokrotnością napięcia ogniw, np. akumulatory 6-komorowe mają 6 ogniw łączonych równolegle w pary, a następnie pary są łączone szeregowo, co daje napięcie ok. 10,8 V.
• Pojemność (mAh, Ah) Często wyrażana w miliamperogodzinach (mAh), np. 5460 mAh, lub w amperogodzinach (Ah), np. 5,46 Ah. Określa, jaka wartość prądu może być dostarczona przez akumulator w jednostce czasu, niezależnie od napięcia zasilania.
• Pojemność (Wh) Pojemność uwzględniająca zarówno prąd, jak i napięcie zasilające, a więc „prawdziwą” wartość zgromadzonej w akumulatorze energii. Jest to iloczyn napięcia (np. 10,8 V) i prądu (np. 5,46 Ah), co daje wartość wyrażoną w watogodzinach (Wh), np. 59 Wh.

Sprzedawcy akumulatorów oraz ogniw litowo-jonowych chwalą się różnymi certyfikatami, które mają potwierdzać wysoką jakość produktów. Niestety, żaden z nich jej nie gwarantuje, bo dotyczą czegoś innego.

• Znak CE oznacza, że produkt spełnia wymagania dyrektyw UE dotyczących bezpieczeństwa użytkowania, ochrony zdrowia i ochrony środowiska. Jest jednak wyłącznie deklaracją producenta. Nie musi oznaczać, że dokonał on analiz bezpieczeństwa produktu i udokumentował ich wyniki.
• RoHS (ang. Restriction of Hazardous Substances) to dyrektywa UE wprowadzająca ograniczenie zawartości substancji niebezpiecznych, takich jak: kadm, ołów, rtęć itp. Jest stosowana na etapie produkcji, a produkty z tym symbolem są bardziej „ekologiczne”. Podobnie jak CE, również jest deklaracją producenta, aczkolwiek istnieją laboratoria badające zawartość szkodliwych pierwiastków w produktach i wystawiające odpowiednie certyfikaty.
• ISO9001 – norma określająca wymagania, które powinien spełnić system zarządzania jakością w firmie. Przedsiębiorstwa, które spełnią te wymagania, mogą ubiegać się o odpowiedni certyfikat. ISO9001 dotyczy przede wszystkim sposobu prowadzenia dokumentacji i stałego doskonalenia systemu zarządzania, natomiast nie obejmuje wymagań dotyczących samego produktu.