Wydajnie i oszczędnie

• Procesor graficzny (GPU) Układy graficzne prdukowane w najnowszych technologiach 65 i 55 nm od starszych konstrukcji (np. wytwarzanych w procesie technologicznym 80 nm) różnią się niższym poborem prądu i mniejszą emisją ciepła.
• Pamięć graficzna (VRAM) 256 MB to obecnie standardowa wielkość pamięci graficznej. Większa ilość pamięci – 512 MB, 1 GB – jest potrzebna, gdy grasz w wysokich rozdzielczościach, np. 1600 na 1200 punktów.
• Taktowanie zegarów Decyduje o szybkości pracy procesora graficznego i pamięci graficznej. Im wyższe są wartości zegarów, tym wydajniej będzie działała karta graficzna.
• Jednostki strumieniowe Ich liczba decyduje o liczbie równoczesnych procesów, które może przeprowadzać karta. Liczbę jednostek strumieniowych podawaną w specyfikacji urządzeń AMD należy podzielić przez pięć.
• Przepustowość magistrali pamięci Zbyt wąska magistrala – 64 lub 128 bitów – może znacznie obniżyć prędkość przesyłania danych między układami karty graficznej, co znacznie obniża jej wydajność. Najnowsze karty mają 512-bitową magistralę.

Karta graficzna to, obok procesora, element, który decyduje o wydajności całego komputera. Od niej zależy głównie płynność grafiki wyświetlanej w grach komputerowych.

Rynek zdominowany jest obecnie przez karty graficzne z serii GeForce – projektowane przez Nvidia – oraz Radeon firmy AMD. Obydwie firmy odsprzedają licencje na swoje produkty producentom końcowym, takim jak Asus, Gigabyte czy MSI. Dlatego na sklepowych półkach znjadziesz urządzenia tych marek, a nie karty wyprodukowane bezpośrednio przez firmy Nvidia czy AMD.

Wszystkie modele kart są dostępne w tzw. wersji referencyjnej, czyli z taktowaniem zegara procesora graficznego i pamięci sugerowanym przez Nvidię lub AMD. Oprócz nich możesz także kupić karty z fabrycznie podkręconymi zegarami. Są droższe od modeli referencyjnych, ale zapewniają bardziej wydajną pracę, a niektóre wykazują też większą podatność na podkręcanie.

Niektóre modele kart są sprzedawane z tzw. pasywnym chłodzeniem, czyli układem odprowadzającym ciepło, w którym nie użyto wiatraczków, a jedynie zastosowano radiatory. Takie rozwiązanie zapewnia bezgłośną pracę urządzenia.

Wszystkie produkowane obecnie karty graficzne są zgodne z bibliotekami DirectX 10, które wprowadzają do gier nowe efekty graficzne – dostępne tylko w Windows Vista. Lista gier korzystających z efektów DX10 stale się powiększa.

Najtańsze karty graficzne zgodne z DX 10 to produkty Nvidii: GeForce 8400GS – około 80 zł, i GeForce 8500GT – około 150 zł. To bliźniacze konstrukcje, które różni tylko szerokość magistrali pamięci. W 8400GS ma ona 64 bity, a w 8500GT jest dwa razy szersza, co sprawia, że druga karta jest wydajniejsza o 25–30 proc.

Oba urządzenia w ogóle nie nadają się do grania w najnowsze gry. Co najwyżej w starsze tytuły (sprzed trzech lub czterech lat), ale także w nich prędkość wyświetlania animacji przy wysokich ustawieniach opcji graficznych może być niewystarczająca. Karty są oferowane w wersjach z 256, 512, a nawet 1024 MB (tylko 8500GT) pamięci graficznej, jednak zakup urządzenia w innej niż pierwsza opcji zdecydowanie odradzamy. Dodatkowe megabajty, za które trzeba dopłacić kilkadziesiąt złotych, pozostaną niewykorzystane. Także kupowanie urządzenia z fabrycznie podkręconymi zegarami mija się z celem, bo mimo zysku w wydajności komfortowa gra nadal nie będzie możliwa, a w zastosowaniach biurowych dodatkowa wydajność nie ma znaczenia. Warto się natomiast zainteresować modelami z pasywnym chłodzeniem, które od standardowych są droższe o około 40 zł.

Kartą o porównywalnych możliwościach w ofercie AMD jest Radeon HD 3450 – w cenie około 85 zł. Model z pasywnym chłodzeniem i 256 MB pamięci DDR2 można kupić już za 119 zł. Około 150 zł kosztuje szybszy Radeon HD 3650. Od tańszego Radeona odróżnia go 3 razy większa liczba jednostek obliczeniowych oraz wyższe taktowanie pamięci i procesora graficznego – odpowiednio 800 i 725 MHz. Karta pozwala komfortowo grać w starsze, mniej obciążające tytuły. W nowych grach umiarkowaną płynność animacji osiągniesz tylko, ustawiając niskie opcje graficzne oraz niską rozdzielczość obrazu.

Ostatnie karty graficzne dostępne w omawianym przedziale cenowym to GeForce 8600GT – od 190 zł, i 8600GTS – od 210 zł. Różni je jedynie inne taktowanie pamięci i układu graficznego – odpowiednio 1000 i 675 MHz w modelu GTS oraz niższe – 700 i 540 MHz w modelu GT. Wydajnością 8600GT plasuje się odrobinę poniżej Radeona HD 3650, a 8600GTS troszkę powyżej produktu AMD. Wszystkie trzy karty są dostępne w wersjach z 256 i 512 MB pamięci graficznej.

Większa ilość VRAM-u jest potrzebna do gry w wysokich rozdzielczościach, np. 1600 na 1200 punktów – rzadko używanych przy tak słabych kartach graficznych. Z tego względu zdecydowanie bardziej opłaca się wybrać model z mniejszą ilością pamięci. Uważaj przy tym na karty 8600GT, w których zainstalowano wolne pamięci DDR2. Wybieraj tylko urządzenia z kośćmi DDR3, które są zwykle wyżej taktowane.

Palit GeForce 8500GT Sonic
Najtańsze karty nie pozwalają pograć w najnowsze gry, ale płynnie wyświetlają animację w starszych tytułach. Sprawdzają się w zastosowaniach biurowych i zapewniają możliwość oglądania filmów. Ponieważ wydzielają mało ciepła, możliwe jest zastosowanie wydajnego i bezgłośnego chłodzenia pasywnego, co podnosi komfort pracy z komputerem. Karty mają najczęściej tylko jeden port cyfrowy DVI i jedno wyjście D-Sub.

Układ graficzny: Nvidia G82 (80nm)
Liczba jednostek strumieniowych: 16
Szerokość szyny pamięci: 128 bit
Ilość pamięci: 256 MB (DDR2)
Taktowanie GPU: 460 MHz
Taktowanie pamięci: 400 MHz
Cena: 190 zł (aktualizacja czerwiec 2008)

F.E.A.R. i World in Conflict były testowane w najwyższych ustawieniach opcji graficznej z włączonym wygładzaniem krawędzi x4 i filtrowaniem anizotropowym x16. Crysis była testowana w wysokich ustawieniach.

Za około 280 zł kupisz kartę Ge-Force 8600GTS z fabrycznie podniesionymi zegarami – nawet do 756 MHz procesora graficznego i 1075 MHz pamięci. Daje to kilka klatek na sekundę więcej w grach w porównaniu z modelami referencyjnymi. Wybór to jednak mało trafiony, bo za 285 zł dostaniesz wydajniejszą o około 50 proc. GeForce 8800GS. Karta jest oparta na nowoczesnym chipie G92 wytwarzanym w technologii 65 nm i ma 96 jednostek obliczeniowych. Rdzeń taktowany jest zegarem 550 MHz, a pamięci 800 MHz.

Najtańsze karty, takie jak GeForce 8400 GS lub Radeon HD 3450, mają zazwyczaj jedno złącze analogowe D-Sub i jedno cyfrowe DVI. Jeśli chcesz podłączyć komputer równocześnie do telewizora i monitora, to jedno z urządzeń musisz podpiąć do portu analogowego o gorszej jakości przesyłanego obrazu.
Dwa wyjścia DVI to standard w większości urządzeń klasy GeForce 8600 GT i Radeona 3850 oraz droższych. Niektóre karty mają dodatkowo cyfrowy port HDMI, przez który jest wysyłany nie tylko cyfrowy obraz, ale także dźwięk – generowany przez wbudowany w urządzenie układ dźwiękowy. Alternatywą dla HDMI jest rzadko spotykany DisplayPort.

Dodatkowym atutem jest szersza niż we wcześniej opisywanych kartach szyna pamięci – 192 bit. 8800GS płynnie wyświetla animacje w większości nowych tytułów, pod warunkiem że opcje, takie jak wygładzanie krawędzi i filtrowanie anizotropowe pozostaną wyłączone. Także próba ustawienia rozdzielczości wyświetlanego obrazu wyżej niż 1280 na 1024 punktów spowoduje znaczny spadek płynności. Zainstalowanie w karcie 384 MB pamięci graficznej to za mało na grę w wysokich rozdzielczościach. GeForce 8800GS stopniowo znika z rynku wypierana przez inny model – GeForce 9600GSO. W rzeczywistości jest to to samo urządzenie sprzedawane pod inną nazwą.

Alternatywą dla obydwu kart jest wyposażony w 256 MB pamięci graficznej Radeon HD 3850 – w cenie od 290 zł. Karta ta bazuje na układzie graficznym wykonanym w technologii 55 nm. Procesor graficzny jest taktowany zegarem 670 MHz, a pamięci 827 MHz. Urządzenie ma szerszą niż konkurenci z Nvidii szynę pamięci – 256 bit. Mimo to karta ma minimalnie mniejszą wydajność niż GeForce 8800GS i 9600GSO. Jeśli planujesz korzystać z wysokich rozdzielczości, wybierz kartę wyposażoną w 512 MB pamięci graficznej, droższą o 30–40 zł. Modele z fabrycznie podniesionym taktowaniem to wydatek około 400 zł (wersja z 512 MB pamięci).

Zamiast kupować fabrycznie podkręcony model Radeona HD 3850, możesz się zdecydować na Radeona HD 3870 – w cenie od 380 zł, który od tańszego modelu odróżnia tylko wyższe taktowanie – 757 MHz GPU i 1000 MHz pamięci. Podczas zakupów zwróć jednak uwagę, że omawiana karta jest dostępna w wersjach z pamięciami DDR3 oraz szybszymi (wyżej taktowanymi) DDR4. Karty z kośćmi DDR4 są droższe o około 70 zł.

Od obydwu omawianych Radeonów odrobinę wydajniejszy w większości gier jest GeForce 9600GT. Urządzenie ma 256-bitową szynę pamięci oraz 64 jednostki obliczeniowe. Modele referencyjne mają rdzeń taktowany zegarem 650 MHz oraz pamięci DDR3 taktowane zegarem 900 MHz. Ceny karty w wersji z 512 MB zaczynają się od 360 zł. Urządzenia z pasywnym chłodzeniem są od wersji referencyjnych droższe o około 30 zł.

Komputer, który jest wyposażony w 9600GT, poradzi sobie z płynnym wyświetlaniem animacji w najnowszych grach, nawet przy włączonym wygładzaniu krawędzi. W przypadku modeli z 512 MB pamięci problemów nie powinny sprawić także wysokie rozdzielczości. 9600GT to jednak karta ze średniej półki i granie w np. Crysisa na najwyższych ustawieniach nie będzie możliwe. Płynność animacji może spadać także w dynamicznych scenach.

Galaxy GeForce 9600GT
Kartę, która umożliwia zabawę w najnowszych grach, możesz kupić za mniej niż 400 zł. Oczywiście nie zapewni płynności animacji przy najwyższych ustawieniach opcji graficznych, ale jeśli grasz tylko od czasu do czasu, wydawanie większej kwoty na ten podzespół komputera nie jest potrzebne. Jeśli chcesz używać komputera do oglądania filmów na telewizorze LCD lub plazmowym, poszukaj karty z wyjściem HDMI oraz pasywnym chłodzeniem, aby szum wiatraków karty nie przeszkadzał w trakcie filmowego seansu.

Układ graficzny: NvidiaG94 (65nm)
Liczba jednostek strumieniowych: 64
Szerokość szyny pamięci: 256 bit
Ilość pamięci: 512 MB (DDR3)
Taktowanie GPU: 650 MHz
Taktowanie pamięci: 900 MHz
Cena: około 437 złotych (aktualizacja 6 lutego 2009)

O tym, czy animacje są wyświetlane bez spowolnień, nie decydują wyłącznie możliwości karty graficznej, ale także ustawienia opcji graficznych oraz rozdzielczości ekranu, które można zmieniać w grach. Za granicę płynnego wyświetlania grafiki przyjmuje się 25 klatek na sekundę. Jest to wartość umowna – w szybszych grach, np. wyścigach samochodowych, komfortową grę zapewnia dopiero 35–40 FPS. W mniej dynamicznych tytułach, np. grach strategicznych, granicą płynności będzie 15–20 klatek. Pamiętaj, że nawet na komputerze z silną kartą możesz doświadczyć spowolnień w płynności animacji, gdy na ekranie monitora dużo się dzieje, a karta jest obciążona obliczeniami.

Najszybsze wersje fabrycznie podkręcanych GeForce 9600GT osiągają wydajność zbliżoną do kolejnego modelu Nvidii, GeForce 8800GT. Karta jest dostępna w trzech wersjach o różnej ilości pamięci – 256, 512 i 1024 MB. Zakup pierwszej (cena poniżej 400 zł) to zły wybór, bo mała ilość pamięci zaciąży na wydajności całej karty. Także wybór modelu z 1 GB VRAM – w cenie od około 550 zł – to zbędny wydatek. Wersja z 512 MB, której ceny zaczynają się od 400 zł, to wybór optymalny. Karta ma 112 jednostek strumieniowych oraz 256-bitową szynę pamięci. Rdzeń jest taktowany zegarem 600 MHz, a pamięci – 900 MHz. Zysk wydajności w porównaniu z modelem 9600GT jest znaczny. Różnica będzie najlepiej widoczna po włączeniu najwyższych ustawień graficznych i w wysokiej rozdzielczości. Nieprzyjemne spowolnienie animacji pojawi się przy jednoczesnym włączeniu efektów DX10, wygładzania krawędzi i filtrowania anizotropowego.

Modele fabrycznie podkręcone (są o około 100 zł droższe) przynoszą zysk w wydajności sięgający w niektórych grach nawet 15 klatek na sekundę. Przetaktowana karta w większości gier poradzi sobie z wysoką rozdzielczością i wygładzaniem krawędzi równocześnie.

ezentowało Radeona HD 4850, który mocno zmienił układ sił na rynku kart graficznych ze średniej półki. Urządzenie ma 55 nm GPU ze 160 jednostkami strumieniowymi. Taktowanie rdzenia to 600 MHz, a 512 MB pamięci DDR3 ma zegar 993 MHz. Wydajnością karta AMD przewyższa wszystkie opisane dotychczas urządzenia. Co więcej, w niektórych grach jest szybsza nawet od droższych modeli. Potencjał Radeona 4850 ujawnia się szczególnie w wysokich rozdzielczościach, a także po włączeniu wygładzania krawędzi, z którym urządzenie radzi sobie bardzo dobrze. W momencie oddawania tego numeru PC Formatu do druku cena karty była wciąż nieustabilizowana – wahała się od 500 do 550 zł. Na rynku nie było także modeli karty z fabrycznie podkręconymi zegarami.

Sapphire Radeon HD4850
Komputer z kartą graficzną za około 450 zł płynnie wyświetli animację w większości najnowszych gier. Spowolnienia pojawią się tylko w najbardziej obciążających tytułach, gdy włączysz wszystkie dostępne opcje graficzne. Nie powinieneś mieć tych problemów, jeśli zdecydujesz się na Radeona HD 4850, który ma bardzo wysoką wydajność i płynnie wyświetla animacje nawet w wysokich rozdzielczościach i przy włączonym wygładzaniu krawędzi.

Układ graficzny: RV770 Pro (55 nm)
Liczba jednostek strumieniowych: 160
Szerokość szyny pamięci: 256 bit
Ilość pamięci: 512 MB (DDR3)
Taktowanie GPU: 600 MHz
Taktowanie pamięci: 993 MHz
Cena: około 689 złotych (aktualizacja 6 lutego 2009)

SLI w kartach Nvidii i CrossFire w kartach AMD to metody łączenia ze sobą co najmniej dwóch takich samych kart graficznych, które dzielą się obliczeniami, co skutkuje zwiększeniem wydajności komputera w grach. Potrzebna jest do tego płyta główna z odpowiednią liczbą portów graficznych (PCI Express x16). W przypadku wykorzystania dwóch kart z układami Nvidii będzie to płyta z chipsetem tego producenta (np. nForce 650i SLI), a w przypadku kart ATI Radeon może to być płyta z chipsetem AMD (np. 790X) lub Intela (np. X38).

Wzrost wydajności to ok. 60–90 proc. Zależy od prawidłowo napisanych sterowników kart graficznych, w których muszą się znaleźć informacje o sposobie podziału zadań między kartami. Jeśli producent nie zawrze w sterownikach obsługi konkretnej gry, zysk wydajności po podłączeniu drugiej karty nie będzie widoczny.

Najczęściej wykorzystywanym obecnie układem dwóch kart graficznych jest łączenie ze sobą kart Ge- Force 9600GT. Za cenę 700–750 zł można zyskać lepszą wydajność od pojedynczej karty GeForce 9800GTX kosztującej przynajmniej 850 zł.

Po najdroższe karty graficzne (obecnie oznacza to urządzenie za więcej niż 600 zł) sięgają głównie fani wydajnych komputerów, którzy fascynują się programami mierzącymi parametry peceta (tzw. benchmarkami) lub oczekują nienagannie płynnej animacji w grach. Pozostałym użytkownikom zdecydowanie wystarczą tańsze modele kart.

Kupując drogą kartę, upewnij się, czy twój pecet jest przystosowany do wykorzystania jej potencjału. Istotna jest moc obliczeniowa procesora centralnego. Jeśli w komputerze jest zamontowany słaby procesor, znaczna część mocy obliczeniowej układu graficznego pozostanie niewykorzystana. Niezbędne jest dwurdzeniowe CPU, najlepiej taktowane zegarem 2,6 GHz lub wyższym, czyli np. Intel Core 2 Duo E8200 lub AMD Athlon 64 X2 5200+. Odpowiedni będzie też podkręcony do wysokich częstotliwości jeden z tańszych modeli procesorów dwurdzeniowych.

Oprócz odpowiedniego procesora wydajna karta graficzna potrzebuje także mocnego zasilacza. Ponieważ karty z omawianej kategorii cenowej pochłaniają w trakcie pracy nawet do 200 watów energii, zasilacz zamontowany w pececie powinien mieć moc co najmniej 500 watów. Duży pobór mocy wiąże się z wydzielaniem sporych ilości ciepła. Dlatego wśród najwydajniejszych kart trudno spotkać wersje z pasywnym chłodzeniem, a zamontowane na kartach chłodzenie aktywne powoduje głośniejszą niż w tańszych kartach pracę.

Najtańsza karta w omawianym przedziale cenowym to GeForce 8800GTS – w cenie od 550 zł. Przy opisywaniu tej karty od razu uczulamy na starsze konstrukcje, które były sprzedawane pod tą samą nazwą. Jako 8800GTS Nvidia sprzedawała pierwotnie karty oparte na chipsecie G80 (80 nm), które miały 96, a późniejsze modele 112 jednostek strumieniowych. Dopiero w grudniu ubiegłego roku zastąpiły je nowe modele karty z układem graficznym G92 (65 nm). Łatwo je odróżnić po ilości pamięci. Starsze wersje GTS miały 640 lub 320 MB VRAM, a nowe mają 512 MB pamięci. Karta ma 128 jednostek obliczeniowych oraz 256-bitową szynę danych. Procesor graficzny jest taktowany zegarem 650 MHz, a pamięci DDR3 – 975 MHz. Wzrost wydajności w porównaniu z modelem 8800GT to około 15 proc., ale karta ustępuje w niektórych grach Radeonowi HD4850 – szczególnie w wysokich rozdzielczościach.

GeForce 9800GTX – w cenie od 770 zł – od modelu GTS różni się jedynie taktowaniem. Zegary podwyższono tu do 675 MHz – GPU i 1100 MHz pamięci – dlatego niektóre fabrycznie podkręcone GTS-y są wydajniejsze od referencyjnych GTX-ów. Porównując zaś referencyjne wersje obydwu konstrukcji, różnica w wydajności to zaledwie około 6 proc. Podkręcone wersje GTX kosztują około 900 zł i przynoszą zysk w wydajności zaledwie 2–3 klatek na sekundę (w porównaniu z konstrukcjami referencyjnymi).

Oprócz kart jednoprocesorowych AMD i Nvidia mają w swojej ofercie także urządzenia z dwoma procesorami graficznymi. W przypadku AMD jest to Radeon HD 3870X2, a u Nvidii – GeForce 9800GX2. Obydwa urządzenia mają po dwa procesory graficzne – te same co wykorzystane w wersjach jednoprocesorowych – oraz dwa razy większą niż w standardowej wersji ilość pamięci. Zysk w wydajności w porównaniu z kartami jednoprocesorowymi może sięgać nawet 70 proc.

W czerwcu Nvidia zaprezentowała jeszcz dwie konstrukcje jednoprocesorowe – GeForce GTX 280 i 260, ale na razie są one bardzo drogie. Pierwsza kosztuje około 1800, a druga 1300 zł. Więcej na ich temat możesz przeczytać w dziale Aktualności na stronie 12.

Foxconn GeForce 9800GTX OC
Kupując kartę za 700 lub 800 zł, masz pewność, że każda gra (może z wyjątkiem Crysis) będzie chodziła płynnie w najwyższych ustawieniach i w wysokiej rozdzielczości. Gdy decydujesz się na GeForce 8800GTS, wybierz model fabrycznie podkręcony. Jeśli oczekujesz jeszcze większej wydajności, pomyśl o zakupie modelu 9800GTX, karty dwuprocesorowej GeForce 9800GX2 lub dwóch kart GeForce 9600GT i połączeniu ich w trybie SLI – ramka „Dwie karty w jednym pececie”.

Układ graficzny: Nvidia G92 (65 nm)
Liczba jednostek strumieniowych: 128
Szerokość szyny pamięci: 256 bit
Ilość pamięci: 512 MB (DDR3)
Taktowanie GPU: 780 MHz
Taktowanie pamięci: 950 MHz
Cena: około 900 zł (aktualizacja czerwiec 2008)