Zagraj w to jeszcze raz

W czasach sprzed ery Windows większość komputerów PC funkcjonowała pod kontrolą systemu DOS. Najpopularniejsza w ówczesnym czasie była wersja MS-DOS Microsoftu, ale wiele pecetów działało pod kontrolą wersji DOS pochodzących od innych producentów (DR-DOS, PC-DOS itp.). Sam system nie oferował w zasadzie żadnych użytecznych dla zwykłego użytkownika narzędzi do pracy. Wbudowane w system programy pozwalały wykonać jedynie podstawowe operacje na plikach zapisanych na dyskach czy dyskietkach.

Powstało mnóstwo programów i gier działających w DOS-ie. Stosunkowo spora grupa gier oraz aplikacji użytkowych wciąż jest wykorzystywana przez wiele osób, choć same produkty zostały już zapomniane przez swoich twórców i wydawców. Stąd wywodzi się termin określający stare i niewspierane już przez twórców oprogramowanie: abandonware (patrz ramka „Kiedy legalnie korzystasz z abandonware”).

Teoretycznie stare aplikacje można uruchomić w najnowszym systemie Windows, korzystając z tzw. trybu zgodności. Jest on jednak często niewystarczający. W artykule prezentujemy jeden ze skutecznych sposobów uruchomienia starych, ale wciąż przydatnych programów i gier w Windows 7.

Termin „abandonware” określa komercyjne oprogramowanie, które nie jest rozwijane, nie ma nowych wersji, a sam produkt został porzucony przez twórcę. Mimo że w sieci stosunkowo łatwo znaleźć najpopularniejsze tego typu programy (szczególnie gry), korzystanie z oprogramowania uzyskanego tą drogą, jeżeli nigdy wcześniej nie nabyło się na nie licencji, jest nielegalne, ponieważ nadal jest ono chronione majątkowymi prawami autorskimi. W Polsce czas ochrony majątkowych praw autorskich jest znacznie dłuższy niż czas, jaki upłynął nawet od powstania pierwszego programu DOS-owego. Zgodnie z art. 36. Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (DzU 1994 Nr 24 poz. 83 – tekst ujednolicony) autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 70 lat od śmierci twórcy (lub współtwórcy, który przeżył pozostałych twórców) bądź od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu. Żaden dostępny program komputerowy nie jest tak stary, żeby wygasły majątkowe prawa autorskie do niego.

Naszym celem jest przedstawienie sposobu uruchomienia starego programu na współczesnym komputerze. Aby było to zgodne z prawem, musisz być legalnym posiadaczem takiego oprogramowania, czyli mieć na nie licencję. Zakładamy, że dysponujesz np. starymi dyskietkami z zakupionym programem, z którego chcesz skorzystać.

Korzystanie z emulatora systemu DOS, jakim jest DOSBox, jest dość trudne dla osób, które nie korzystały z tekstowego systemu operacyjnego. Dlatego proponujemy użyć DOSBoksa od razu z przydatną i wyposażoną w graficzny interfejs nakładką o nazwie D-Fend Reloaded (aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy).

Warsztat przygotowaliśmy na komputerze pracującym pod kontrolą 32-bitowej polskojęzycznej wersji systemu Windows 7 Home Premium. Jednak w innych systemach: Windows Vista, XP, a także 64-bitowych wersjach Siódemki, proces przygotowania środowiska uruchomieniowego dla starych programów przebiega analogicznie.

Otwórz folder zawierający plik instalacyjny programu D-Fend Reloaded i kliknij dwukrotnie jego ikonę D-Fend-Reloaded. W oknie Installer Language wybierz Polski i kliknij OK.

W oknie Instalator programu D-Fend Reloaded 1.2.1 upewnij się, że jest zaznaczona opcja Instalacja automatyczna. W tym trybie proces przebiegnie automatycznie i w systemie zainstalowane zostaną wszystkie niezbędne składniki. Po zakończeniu instalacji program uruchomi się automatycznie.

Wyświetli się okno Witamy w D-Fend Reloaded. Ustawienia językowe programu – lista Program language, oraz DOSBoksa – lista DOSBox language, powinny już być właściwe (język polski). Nie przejmuj się widocznym obok jednej z list komunikatem Language file outdated. Oznacza on, że po prostu nie wszystkie opcje programu są przetłumaczone. Kliknij OK.

Na ekranie zobaczysz główne okno programu D-Fend Reloaded. Po lewej stronie okna widoczna jest lista filtrów wyszukiwania pozwalających na generowanie list programów i gier np. wg gatunku, producenta, roku wydania itp. Na razie jedynym programem, który jest widoczny na liście w oknie programu, jest sam DOSBox, czyli emulator umożliwiający w ogóle uruchomienie starych gier i aplikacji. Czas przejść do kolejnego etapu: dodania nowego programu lub gry do listy obsługiwanych elementów w D-Fend Reloaded.

Zakładamy, że masz już na dysku twardym grę czy inny program DOS-owy, który chcesz uruchomić. Programy możesz pobierać z licznych w internecie serwerów, a te znajdziesz, wpisując w wyszukiwarce internetowej hasło abandonware.

Zakładamy, że aplikację D-Fend Reloaded masz już uruchomioną. „Instalowanie” programów DOS-owych w D-Fend Reloaded jest bardzo proste. Program ten obsługuje bezpośrednio pliki archiwa zawierające programy i gry DOS-owe (te bowiem najczęściej są rozpowszechniane właśnie w formie spakowanych archiwów w formacie ZIP). Wystarczy zatem, byś plik ZIP z programem DOS-owym przeciągnął z folderu, w którym się on znajduje, na okno programu D-Fend Reloaded.

Gdy to zrobisz, D-Fend Reloaded rozpocznie automatycznie rozpakowywanie wybranego pliku i jego „instalację”. Po krótkiej chwili nazwa instalowanej aplikacji, a także inne informacje na jej temat (rok wydania, deweloper, gatunek gry itp.) pojawią się na liście w oknie D-Fend Reloaded. Uwaga, jeżeli plik archiwum z programem ma format RAR, D-Fend Reloaded nie będzie mógł go zaimportować. W celu rozwiązania tego problemu zapoznaj się z ramką „Zmiana formatu archiwum”.

Teraz uruchom zaimportowany program. W tym celu zaznacz jego nazwę na liście i kliknij widoczny na pasku narzędziowym pod menu przycisk Uruchom.

Podczas pierwszego uruchomienia aplikacji DOS-owej za pomocą programu D-Fend Reloaded zobaczysz okno Informacja z komunikatem dotyczącym sposobu przełączania się między trybem okienkowym a pełnoekranowym (dokonujesz tego za pomocą skrótu klawiszowego [Alt]+[Enter]) oraz zamknięcia okna DOSBoksa (skrótem [Ctrl]+[F9]). Kliknij OK.

Na ekranie powinieneś zobaczyć pierwszy screen z danego programu lub gry. Jeżeli nic się nie pojawia, spróbuj najpierw przełączyć widok z domyślnie aktywowanego trybu pełnoekranowego na tryb okienkowy. Nie przejmuj się również ewentualnym komunikatem Windows (w postaci „dymku” nad zasobnikiem systemowym) informującym o zmianie schematu kolorów systemu. Po zakończeniu pracy z programem DOS-owym właściwy schemat kolorów zostanie automatycznie przywrócony.

Program, czy też gra (w naszym przykładzie pierwsza wersja popularnej strategii Civilization), już działa:

Z założenia D-Fend Reloaded jest narzędziem ułatwiającym korzystanie ze starych gier. Istnieje jednak możliwość uruchamiania w tym środowisku również programów użytkowych. Pokażemy to na przykładzie starego, udostępnianego na zasadach freeware, DOS-owego edytora Pedit (jego pełna nazwa to Program Editor).

Program Pedit (strona domowa http://pcformat.pl/u/266) jest dystrybuowany w formie pliku archiwum w formacie ZIP. Jak już wiesz, format ten jest obsługiwany przez D-Fend Reloaded. Przeciągnij zatem plik ZIP na okno D-Fend Reloaded.

Tym razem jednak nie zobaczysz od razu programu na liście widocznej w oknie D-Fenda. Zamiast tego pojawi się okno dialogowe Importuj plik zip . Okno to oznacza, że D-Fend Reloaded nie dysponuje odpowiednim profilem ustawień dla importowanej aplikacji, zatem musisz taki profil utworzyć samodzielnie.

W polu Nazwa profilu wpisz nazwę odpowiadającą nazwie importowanej aplikacji (w naszym przykładzie PEDIT). To samo zrób w polu Podkatalog folderu gry dla zachowania gry. Upewnij się także, że jest zaznaczona opcja Szablon użytkownika. Na rozwijanej liście Szablon do wykorzystania powinna być zaznaczona pozycja Domyślny szablon, i nie musisz tego zmieniać.

Z listy Plik programu musisz wybrać nazwę pliku EXE będącego właściwym plikiem uruchomieniowym danej aplikacji – w naszym przykładzie PEDIT.EXE. Z kolei na liście powinieneś wskazać nazwę pliku instalacyjnego importowanego programu. Pliki instalacyjne najczęściej mają nazwy setup.exe, install.exe itp.; tak też jest w naszym przykładzie INSTALL.EXE. Kliknij OK.

Nazwę programu zobaczysz w oknie D-Fend Reloaded. Spróbuj go uruchomić w znany ci już z wcześniejszych warsztatów sposób, tj. klikając przycisk Uruchom.

Niestety nie możemy zagwarantować sukcesu w przypadku każdej aplikacji, ale bardzo często taka procedura wystarczy, by uruchomić aplikację DOS-ową. W nowym oknie zobaczysz interfejs uruchomionego programu:

Niektóre programy typu abandonware publikowane są w formie pliku archiwum zapisanego w formacie RAR. Niestety, ten format kompresji nie jest obsługiwany przez opisywany w artykule program D-Fend Re- loaded. Zatem, zanim będziesz mógł zaimportować daną aplikację DOS-ową do środowiska uruchomieniowego, musisz najpierw zamienić format pliku. Proponujemy użyć do tego celu popularnego narzędzia do obsługi plików skompresowanych: aplikacji 7-Zip. Zakładamy, że 7-Zip jest już zainstalowany w systemie.

Kliknij plik RAR prawym klawiszem myszki i z menu kontekstowego wybierz kolejno: 7-Zip i Extract to „nazwa folderu odpowiadająca nazwie rozpakowywanego pliku”.

W folderze, w którym znajduje się plik RAR, pojawi się podfolder o nazwie takiej samej jak nazwa pliku archiwum. Wejdź do tego podfolderu.

W oknie folderu z rozpakowaną zawartością pliku archiwum użyj skrótu klawiszowego [Ctrl]+[A], by zaznaczyć wszystkie widoczne elementy. Następnie kliknij na jednym z elementów prawym klawiszem myszki (nie odznaczając pozostałych) i z menu kontekstowego wybierz kolejno: 7-Zip oraz Add to „nazwa.zip”.

W wyniku tej operacji otrzymasz plik w formacie ZIP, który możesz już przeciągnąć na okno D-Fend Reloaded, by móc korzystać z danej gry lub programu.

• AmpShell 1.1 Aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy. Pozwala na uruchamianie DOS-owych gier i programów w sposób znany z Windows – za pomocą dwukrotnego kliknięcia ikonki. Może pełnić również rolę przydatnego menedżera starych gier i programów dzięki funkcji grupowania aplikacji w różne kategorie tematyczne. Również wymaga bibliotek .NET Framework 2.0.
• DOSShell 1.8 Aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy. Prosta w obsłudze, ale też pozbawiona wielu funkcji dostępnych w innych programach, nakładka na DOSBoksa. Gry i programy DOS-owe możesz tutaj umieszczać pod postacią ikonek i w ten sposób uruchamiać.
• ProGamma 1.06.0 Aplikację można pobrać z serwisu PC Format Programy. Nakładka pełni rolę prostego w użyciu menedżera plików z graficznym, okienkowym interfejsem; program wymaga zainstalowanych w systemie bibliotek .NET Framework 2.0.